در این مقاله قصد داریم هر آنچه باید در مورد درمان فوبیا بدانید را به شما معرفی نماییم. ابتدا باید تعریف صحیح از فوبیا را بدانیم. فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که باعث می شود فرد نسبت به یک موقعیت، موجود زنده، مکان یا شی، ترس شدید و غیرمنطقی را تجربه کند.
هنگامی که یک فرد فوبیا دارد به گونه ای زندگی می کند که همواره از آنچه به نظر او خطرناک است اجتناب می کند.
تهدیدی که فرد مبتلا احساس می کند بسیار بزرگتر از تهدید واقعی ناشی از عامل ترس است. فوبیاها اختلالات روانی قابل تشخیص هستند. زمانی که فرد با منبع فوبیا مواجه می شود، پریشانی شدیدی را تجربه می کند که می تواند از عملکرد طبیعی آنها جلوگیری کند و گاهی اوقات منجر به حملات پانیک می شود. در ایالات متحده، تقریباً 19 میلیون نفر دارای فوبیا هستند.
فوبیا چیست؟
فوبیا یک ترس اغراق آمیز و غیرمنطقی است. اصطلاح “فوبیا” اغلب برای اشاره به ترس از یک محرک خاص استفاده می شود. با این حال، سه نوع فوبیا توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) به رسمیت شناخته شده است که شامل موارد مختلفی است.
انواع فوبیا
در این بخش به انواع فوبیا می پردازیم:
فوبیای خاص
یک ترس شدید و غیرمنطقی از یک محرک خاص است.
فوبیای اجتماعی یا اضطراب اجتماعی
ترس عمیق از تمسخر شدن یا قضاوت شدن توسط دیگران در یک موقعیت اجتماعی است. تصور حضور در اجتماعات بزرگ برای افرادی که دارای اضطراب اجتماعی هستند وحشتناک است. (فوبیای اجتماعی با خجالتی بودن متفاوت است).
آگورافوبیا
ترس از موقعیت هایی است که اگر فرد وحشت شدیدی را تجربه کند، فرار از آن موقعیت دشوار باشد مانند قرار گرفتن در آسانسور یا دستگاه MRI.
معمولاً این ترس با ترس از فضاهای باز اشتباه گرفته می شود، درصورتیکه در مورد محصور شدن در یک فضای کوچک مانند آسانسور یا در اتومبیل های حمل و نقل عمومی کاربرد دارد. افراد مبتلا به آگورافوبیا بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال پانیک هستند.
فوبیاهای خاص به عنوان فوبیای ساده شناخته می شوند زیرا می توانند با یک علت قابل شناسایی مرتبط باشند که ممکن است اغلب در زندگی روزمره یک فرد رخ ندهد، مانند ترس از مارها. بنابراین به احتمال زیاد زندگی روزمره را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار نمی دهند.
اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا به عنوان فوبیای پیچیده شناخته می شوند، زیرا محرک های آنها به راحتی قابل شناسایی نیستند.
فوبیا زمانی تشخیص داده می شود که فرد در زندگی روزمره مادام در حال اجتناب از علت ترس خود کند و شدیدتر از یک واکنش ترس عادی است. افراد مبتلا به فوبیا نیاز شدیدی به اجتناب از هر چیزی که باعث اضطراب آنها می شود دارند.
علائم فوبیا
فرد مبتلا به فوبیا علایمی را تجربه می کنند که در اکثر فوبیاها رایج هستند:
- احساس اضطراب غیرقابل کنترل وقتی در معرض منبع ترس قرار می گیرد.
- احساسی که باید به هر قیمتی از منشأ آن ترس اجتناب کرد.
- وقتی در معرض محرک یا موقعیت قرار می گیرید نمی تواند به درستی عمل کند.
- به اینکه ترس غیرمنطقی و اغراق آمیز است اعتراف می کنند اما نمیتوانند احساسات همراه با آن را کنترل کنند.
هنگامی که فرد در معرض موضوع فوبیا قرار می گیرد، احتمالاً احساس وحشت و اضطراب شدید را تجربه می کند. اثرات فیزیکی این احساسات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- تنفس غیر طبیعی
- ضربان تند قلب
- لرزیدن
- گرگرفتگی یا لرز
- احساس خفگی
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- دلشوره
- سوزن سوزن شدن پوست
- خشکی دهان
- سردرگمی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
احساس اضطراب را می توان به سادگی با فکر کردن در مورد موضوع فوبیا ایجاد کرد. در کودکان کوچکتر، والدین ممکن است مشاهده کنند که در رویارویی با محرک یا موقعیت ترس گریه می کنند، به آنها می چسبند یا سعی می کنند پشت پاهای والدین یا یک شی پنهان شوند. همچنین ممکن است برای نشان دادن ترس خود عصبانی شوند. فوبیای پیچیده بسیار بیشتر از یک فوبی خاص بر سلامت فرد تأثیر می گذارد.
به عنوان مثال، کسانی که آگورافوبیا را تجربه می کنند ممکن است تعدادی فوبیای دیگر نیز داشته باشند که مرتبط هستند و می تواند شامل ترس از تنها ماندن و کلاستروفوبیا یا ترس از محبوس شدن در فضاهای بسته باشد. در موارد شدید، فرد مبتلا به آگورافوبیا به ندرت خانه خود را ترک می کند.
انواع فوبیاهای خاص
رایج ترین فوبیاهای خاص در ایالات متحده عبارتند از:
- کلاستروفوبیا: ترس از قرار گرفتن در فضاهای محدود
- ایروفوبیا: ترس از پرواز
- آراکنوفوبیا: ترس از عنکبوت
- ترس از رانندگی
- امتوفوبیا: ترس از استفراغ
- اریتروفوبیا: ترس از سرخ شدن
- هیپوکندری: ترس از بیمار شدن
- ترس از حیوانات
- ترس از آب
- آکروفوبیا: ترس از ارتفاع
- فوبیای خون، آسیب و تزریق (BII): ترس از صدمات مربوط به خون
- اسکالا فوبیا: ترس از پله برقی
- ترس از تونل
افراد تقریباً به هر چیزی می توانند فوبیا داشته باشند. همچنین، با تغییر جامعه، فهرست فوبیاهای بالقوه نیز تغییر می کند. به عنوان مثال، نوموفوبیا ترس از جدایی از تلفن همراه!
علل فوبیا
به ندرت فوبیا بعد از 30 سالگی شروع می شود و اغلب در اوایل کودکی، سال های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود.
فوبیا می تواند نتیجه یک تجربه استرس زا یا یک رویداد ترسناک باشد یا کودک از یکی والدین یا اعضای خانواده مبتلا به فوبیا یاد بگیرد.
فوبیای خاص
فوبیای خاص معمولاً قبل از سن 4 تا 8 سالگی ایجاد می شوند. در برخی موارد، ممکن است نتیجه یک تجربه اولیه آسیب زا باشد. مثلا در مورد کلاستروفوبیا پس از اینکه یک کودک تجربه ناخوشایندی در یک فضای محدود داشته باشد، ایجاد می شود. فوبیایی که در دوران کودکی شروع می شود نیز می تواند با مشاهده فوبیای یکی از اعضای خانواده ایجاد شود. برای مثال، کودکی که مادرش آراکنوفوبیا دارد، احتمال ابتلا به همان فوبیا در کودک بسیار بیشتر است.
فوبیای پیچیده
تحقیقات بیشتری برای تأیید دقیق اینکه چرا یک فرد به آگورافوبیا یا اضطراب اجتماعی مبتلا می شود، مورد نیاز است. محققان در حال حاضر بر این باورند که فوبیای پیچیده ناشی از ترکیبی از تجربیات زندگی، شیمی مغز و ژنتیک است.
همچنین ممکن است بازتابی از عادات انسان های اولیه باشند، یعنی زمانی که در آن فضاهای باز و افراد ناشناخته به طور کلی تهدیدی به مراتب بیشتر از دنیای امروزی برای ایمنی شخصی ایجاد می کردند.
نحوه عملکرد مغز در حین فوبیا
برخی از نواحی مغز وقایع خطرناک یا بالقوه کشنده را ذخیره و به یاد می آورند.
اگر فردی بعداً در زندگی با یک رویداد مشابه روبرو شود، آن نواحی از مغز حافظه استرس زا را بازیابی می کنند و این باعث می شود بدن واکنش مشابهی را تجربه کند.
در فوبیا، مناطقی از مغز که با ترس و استرس سر و کار دارند، رویداد ترسناک را به طور نامناسب بازیابی می کنند.
محققان دریافته‌اند که فوبیا اغلب به آمیگدال، که در پشت غده هیپوفیز در مغز قرار دارد، مرتبط است. آمیگدال می تواند باعث ترشح هورمون های «جنگ یا گریز» شود و بدن و ذهن را در حالت بسیار هوشیار و درحالت تجربه استرس قرار می دهند.
درمان فوبیا
فوبیاها به سادگی قابل درمان هستند و افرادی که به آن مبتلا هستند تقریباً همیشه از اختلال خود آگاه هستند و این امر به تشخیص کمک زیادی می کند. صحبت با روانشناس یا روانپزشک اولین قدم مفید در درمان فوبیایی است که قبلاً شناسایی شده است.
اگر فوبیا مشکلات شدیدی ایجاد نکند، اکثر مردم متوجه می شوند که صرفاً اجتناب از منبع ترس به آنها کمک می کند کنترل خود را حفظ کنند. بسیاری از افراد مبتلا به فوبیای خاص به دنبال درمان نمی روند زیرا این ترس ها اغلب قابل کنترل هستند.
اما اجتناب از محرک برخی از فوبیاها ممکن نیست، همانطور که اغلب در مورد فوبیاهای پیچیده اتفاق می افتد. در این موارد، صحبت با متخصصین سلامت روان می تواند اولین قدم برای بهبودی باشد.
بیشتر فوبیاها با درمان های مناسب قابل درمان هستند. هیچ درمان واحدی وجود ندارد که برای هر فرد مبتلا به فوبیا موثر باشد. درمان باید متناسب با فرد باشد تا بتواند موثر واقع شود.
پزشک، روانپزشک یا روانشناس ممکن است رفتار درمانی، داروها یا ترکیبی از هر دو را توصیه کنند. هدف درمان کاهش علائم ترس و اضطراب و کمک به افراد برای مدیریت واکنش‌های خود به موضوع فوبیا است.
داروها فوبیا
داروهای زیر برای درمان فوبیا موثر هستند:
مسدود کننده های بتا
این دسته از داروها می توانند به کاهش علائم فیزیکی اضطراب که می تواند همراه با فوبیا باشد کمک کند.
عوارض جانبی ممکن است شامل ناراحتی معده، خستگی، بی خوابی و سردی انگشتان باشد.
داروهای ضد افسردگی
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) معمولاً برای افراد مبتلا به فوبیا تجویز می‌شوند. این دسته از داروها بر سطح سروتونین در مغز تأثیر می گذارند و می تواند باعث بهبود خلق و خوی شود
SSRI ها در ابتدا ممکن است باعث تهوع، مشکلات خواب و سردرد شوند.
اگر SSRI جواب ندهد، پزشک ممکن است یک مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) را برای فوبیای اجتماعی تجویز کند.
عوارض جانبی در ابتدا ممکن است شامل سرگیجه، ناراحتی معده، بی قراری، سردرد و بی خوابی باشد.
مصرف یک ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)، مانند کلومیپرامین یا آنافرانیل نیز به علائم فوبیا کمک می کند. عوارض جانبی اولیه می تواند شامل خواب آلودگی، تاری دید، یبوست، مشکلات ادراری، ضربان قلب نامنظم، خشکی دهان و لرزش باشد.
آرام بخش ها
بنزودیازپین ها نمونه ای از مسکن هایی هستند که ممکن است برای فوبیا تجویز شوند. این دسته از داروها ممکن است به کاهش علائم اضطراب کمک کنند. به افرادی که سابقه وابستگی به الکل دارند نباید داروهای آرام بخش داده شود.
در سال 2020، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هشدار خود را در مورد بنزودیازپین ها تکرار کرد. استفاده از این داروها می تواند منجر به وابستگی فیزیکی شود و ترک می تواند آسیب زا باشد. ترکیب آنها با الکل، مواد افیونی و سایر مواد می تواند منجر به مرگ شود. هنگام استفاده از این داروها، رعایت دستورات پزشک ضروری است.
رفتار درمانی در درمان فوبیا
حساسیت زدایی یا مواجهه درمانی فوبیا
این روش می تواند به افراد مبتلا به فوبیا کمک کند تا پاسخ خود را به منبع ترس تغییر دهند. آنها به تدریج در معرض علت فوبیای خود طی یک سری مراحل تشدید کننده قرار می گیرند. به عنوان مثال، فردی که به ترس از پرواز در هواپیما مبتلا است، ممکن است مراحل زیر را تحت راهنمایی انجام دهد:
فرد ابتدا به پرواز فکر خواهند کرد.
درمانگر از او می خواهد که تصاویر هواپیما را ببیند. فرد به یک فرودگاه خواهد رفت.
با نشستن در یک کابین هواپیما شبیه سازی شده پیش خواهد رفت و
بالاخره سوار هواپیما می شوند.
درمان شناختی رفتاری (CBT) فوبیا
پزشک، درمانگر یا مشاور به فرد مبتلا به فوبیا کمک می کند تا راه های مختلف درک و واکنش نسبت به منبع فوبی خود را بیاموزد. این امر می تواند مقابله را آسان تر کند. مهمتر از همه، CBT می تواند به فرد مبتلا به فوبیا آموزش دهد که احساسات و افکار خود را کنترل کند.
فوبیا می تواند منبع ناراحتی واقعی و مداوم برای یک فرد باشد. با این حال، آنها در بیشتر موارد قابل درمان هستند و اغلب منشأ ترس قابل اجتناب است.
لورتا نوروفیدبک در درمان فوبیا
لورتا نوروفیدبک این توانایی را دارد که مغز را آموزش دهد تا به محرک‌های فوبیا واکنش آرامی نشان دهد تا زندگی سالم و عادی داشته باشد. این روش برای کودکان و بزرگسالان کاملا ایمن است و در مرحله اول به کمک نقشه مغزی محل اختلال در مغز مشخص می‌شود و سپس جلسات لورتا نوروفیدبک به تصحیح امواج الکتریکی مغزی فرد برای کاهش دفعات و طول دوره‌های هراس کمک میکند.
درمان مواجهه درمانی و شناختی رفتاری فوبیا با روش واقعیت مجازی یا VR (Virtual Reality)
هنگامی که بیمار تحت درمان – شناختی رفتاری قرار می گیرد، می تواند بر بسیاری از انواع فوبیا غلبه کند یا تا حد زیادی علایم را کاهش دهد. در این نوع درمان، بیمار یاد می گیرد افکاری را که باعث احساسات منفی پیرامون ترس هایش می شود، تشخیص دهد. هنگامی که این افکار شناسایی شدند، بیمار یاد می گیرد که چگونه آن باورهای نامطلوب را با باورهای مثبت تر جایگزین کند. مواجهه درمانی با درمان شناختی رفتاری همراه است. با قرار گرفتن تدریجی در معرض محرک ترس بیمار آنچه را که از آن می ترسد به صورت کنترل شده و در دوزهای کم تجربه می کند و با برداشتن قدم های کوچک می تواند با فوبیای خود مقابله کرده و به تدریج بر آن غلبه کند. درمان مواجهه با واقعیت مجازی بهترین درمان شناختی رفتاری و مواجهه درمانی را ترکیب می کند و به افراد اجازه می‌دهد تا در محیطی واقع‌بینانه با ترس‌های خود غلبه کنند و فوبیای خود را درمان کنند.
